دلتاس خاص

چاپ باتيك روي پارچه | يه مهارت تازه

چاپ باتيك يا طراحي بر روي پارچه تلفيقي از هنر و صنعت است كه از گذشته هاي دور در بسياري از كشور هاي جهان جنبه ي تزئيني داشته و با گذشت زمان نيز در بين مردم محبوب تر گشته، تا جايي كه توانسته بعنوان رسانه اي خلاق و زيبا طرفداران زيادي پيدا كند. بطور معمول با استفاده از نوعي قيف فلزي بنام تيان يا فرو كردن مهر در موم يا صمغ داغ و سپس مهر زدن بر روي پارچه، طرح مورد نظر را بر روي پارچه نمايان مي سازند. صفحات طلق ( جلد ) يا فيلم راديولوژي ، كاتر ، يك صفحه شيشه اي ، انواع اسفنج ، قلم مو ، كاردك نقاشي ، رولر ( قلتك ابري يا مودار ) پالت رنگ و …. ابزار و مصالح چاپ روي پارچه : انواع متريال بعنوان بوم ، انواع رنگ ( روغن ، اكروليك ، گواش ، رنگ پوستر ، آبرنگ ، رنگ پارچه و … ).

ريشه كلمه “باتيك” از كلمه اندونزيايي “تيك” به معني “نقطه” گرفته شده و اشاره به نقطه كوبي بر روي پارچه دارد. چاپ دستي رشته شاخص براي هنرمندان رشته هاي گرافيك ، نقاشي ، دكوراسيون داخلي ، طراحي صحنه ، طراحي لباس و … مي باشد. سپس با فرو كردن پارچه در محلول رنگ، آن را رنگ كرده و در نهايت با موم گيري پارچه، موم را از روي پارچه محو مي كنند. قرن هاست كه اين روش با استفاده از رنگ و موم زينت بخش لباس (و ديگر لوازم پارچه اي) عده كثيري از افراد است. براي چاپ باتيك بر روي پارچه ابتدا به وسيله موم داغ طرح مورد نظر را بر روي پارچه حك مي كنند. با تكرار اين روش مي توان نقش و نگار هاي بسيار زيبا و خلاقانه اي روي پارچه بوجود آورد.

باتيك انواع گوناگوني دارد، ما در اينجا به ذكر معمول ترين نوع باتيك مي پردازيم :. در جاوه اندونزي، چاپ باتيك بخشي از يك سنت باستاني به شمار مي رود. بسياري از بهترين پارچه ها با چاپ باتيك در اندونزي توليد مي شود.

عفت اميري: پيام‌هاي فرهنگي از مسير پارچه‌سازي هم منتقل مي‌شود / دسترسي به تجهيزات چاپ روي پارچه دشوار شده است

اميري كه با سفر به كشورهايي همچون هنر، مالزي و اندونزي به تجربياتي در زمينه طراحي پارچه، پارچه‌سازي و چاپ دست يافته است، در پاسخ به اين پرسش كه تفاوت‌هايي ميان جريان آموزش در آن كشورها با كشور ما در حوزه مد و لباس وجود دارد بيان كرد: يكي از نقاط عطف و مشترك ميان تمام اين كشورها با كشور ما در توجه به سنت‌ها و اصالت‌ها در جريان تلاقي فرهنگ‌ها و ورود مدرنيته به ساير نقاط جهان است كه سبب مي‌شود بتوان به حفظ جايگاه فرهنگي اين كشورها در سطح جهان به‌شدت اميدوار بود. سرويس مد و لباس هنرآنلاين: عفت اميري از فعالان حوزه پارچه‌سازي و انواع چاپ روي پارچه درباره روند فعاليت خود در اين حوزه به خبرنگار هنرآنلاين گفت: مدرك كارشناسي طراحي چاپ پارچه را از دانشگاه الزهرا دريافت كردم و پس از تحصيل در مقطع كارشناسي ارشد و رشته مرمت اشيا تاريخي، براي ادامه تحصيل در مقطع دكترا به كشور مالزي رفتم و در مقطع دكتراي هنرهاي زيبا با گرايش چاپ باتيك ادامه تحصيل دادم.

اميري در ادامه به موضوع پارچه‌سازي اشاره كرد و گفت: در تعريف پارچه‌سازي بايد بگويم كه با هنري تركيبي و به‌شدت خلاقانه مواجه هستيم كه در فرايندي هنري، پارچه بايد از حالت اوليه خارج شود و طرحي نو و پارچه‌اي جديد ايجاد شود. اميري افزود: در تمامي اين سال‌ها، اصلي‌ترين دغدغه و فعاليت هنري خود را به موضوع چاپ روي پارچه معطوف كردم چراكه عرصه‌اي تخصصي به شمار مي‌رود و بيش از هر چيز لازم بود تا دانش خود را در زمينه مباني هنرهاي تجسمي افزايش دهم. او با تأكيد بر لزوم توجه به موضوع طراحي و رنگ‌شناسي در حوزه چاپ روي پارچه اذعان داشت: دسترسي به تجهيزات انواع چاپ روي پارچه تا اندازه‌اي دشوار بوده و درعين‌حال طراحي بر تكنولوژي چاپ ارجح است.

اين موضوع را بارها به‌تمامي هنرجويان گوشزد كرده‌ام كه پيش از آنكه درگير تأمين تجهيزات چاپ باشند، تمركز خود را به موضوع تسلط بر طراحي و مباني هنرهاي تجسمي معطوف سازند. اين مدرس پارچه‌سازي اظهار داشت: پيام‌هاي فرهنگي از مسير پارچه‌سازي هم منتقل مي‌شوند و به‌وضوح مي‌توان موضوعات فرهنگي و هنري را در اين زمينه هنري دنبال كرد.

زيباترين پارچه هاي سنتي سوغات كدام كشورها هستند؟

نام يوزن به فرآيند رنگ‌آميزي اين پارچه‌ها پس از ترسيم نقش‌هاي مختلف (كه هركدام از آن‌ها مختص موقعيت اجتماعي خاصي است) روي پارچه ابريشمي، باز مي‌گردد؛ به‌عنوان مثال كيمونوهاي مشكي را زنان متاهل در مراسم‌هاي رسمي مانند ازدواج يا مراسم‌هاي مشابه مي‌پوشند يا لباس‌هاي فوريسُد (furisode) مختص زنان مجرد حاضر در مراسم عروسي يا مراسم‌هاي مشابه است. اين هنر در قرن هفدهم تحت‌تاثير هنر آينه‌دوزي در ايران ايجاد شد و امروزه يكي از نمادهاي زيباشناختي هندي است (البته در ايران اين نوع پارچه هنوز نيز در استان سيستان و بلوچستان توليد مي‌شود و يكي از صنايع‌ دستي اين استان به شمار مي‌رود) و علاوه بر هند در چين و افغانستان و بسياري از كشورهاي آسيايي ديگر نيز توليد مي‌شود.

در ارمنستان در گذشته هنر بافندگي و هنر توردوزي و همچنين زيباسازي پارچه با دوختن نخ‌هاي طلايي و نقره‌اي به آن و  با استفاده از اشياي تزئيني مانند مهره ها و سنگ‌هاي زينتي و گران‌قيمت و مرواريد به همه زنان از همه طبقات اجتماعي (از اشراف‌ تا رعيت‌ها) هنر بافندگي و توردوزي آموزش داده مي‌شد. براي طراحي اين نوع پارچه ابتدا چندين لايه پارچه را با چكش به‌شدت روي نيز مي‌كوبند و پس از انجام طراحي روي پارچه‌ها، آن‌ها را با لايه‌اي از موم يا پارافين مي‌پوشانند و پس از گذشت مدت زمان كوتاهي، مقدار بسياري از موم‌ها برداشته مي‌شود و تنها لايه نازكي روي پارچه باقي مي‌ماند.

بعد‌ها براي توليد اين پارچه‌ها، اقداماتي به‌منظور كاهش قيمت مانند استفاده از رنگ‌هاي هلندي براي رنگرزي پارچه يا ايجاد لايه‌اي از رزين روي پارچه به‌جاي پارافين يا موم انجام شد؛ اما پارچه‌‌هاي توليد شده به اين شيوه نسبت به پارچه‌هاي اصلي مقاومت و كيفيت كمتري داشتند. شناخته‌‌شده‌ترين نوع پارچه تارتان، پارچه‌اي پشمي قرمز رنگ با نقش‌ها و طرح‌هاي سفيد، آبي، زرد و سبز رنگ است كه به‌عنوان تارتان استوارت سلطتني (Royal Stewart Tartan) شناخته مي‌شود و در واقع زماني متعلق به يكي از خاندان‌هاي سلطنتي اسكاتلند يعني تارتان استوارت بوده است. در بسياري از كشورهاي كهن جهان لباس‌هاي سنتي زيبايي دوخته مي‌شود كه يكي از نماد‌هاي اصلي فرهنگي محسوب مي‌شوند و براي دوخت آن‌ها از پارچه‌هاي سنتي با نقوش زيبا و پيچيده استفاده مي‌شود؛ از ميان اين لباس‌ها مي‌توان به كيمونوي ژاپني يا دامن اسكاتلندي اشاره كرد.

منبع